Javier Milei, Buenos Aires'te Salı ve Çarşamba günleri arasında düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu'nda özel bir konuşma yapmasının yanı sıra, İsviçre'nin lüks köyü Davos'ta Ocak'tan Ocak'a kadar toplanan ünlü iş toplantısı mekanizması için çalışan liderliği de aldı. Bunların arasında, şu anda WEF'in başkanı olan eski Norveç Dışişleri Bakanı Børge Brende ve Dünya Ekonomik Forumu'nun bölge direktörü Marisol Argueta da vardı.
Bu yılın başlarında efsanevi Forum'a saldırdığı konuşmanın ardından Milei Hükümeti, Arjantin'de yapıldı dün olanın bir versiyonu. Ve bu, Macri hükümeti döneminde olduğu gibi Davos'un Buenos Aires'te ikinci buluşmasıydı. Dün Milei şunu temin etti: Sloganı “İstihbarat Çağında İşbirliği” olan Forum'un yeni edisyonu için Ocak ayı sonunda Davos'a katılacak.
Milei, konuşmasında devlete kısıtlama getirmek için geldiğini söyleyerek yatırımcıların kulaklarını tıkadı. Zurna Brende ile bu Çarşamba Alvear Icon'da röportaj yaptı, burada sıkı güvenlik önlemleri basına pek sempati göstermedi. Yetkili, ülkenin kaydettiği ilerleme konusunda olumluydu ve gerçekleştirilen reformların geriye gitmesi riskinin olduğu konusunda uyardı.
Arjantin'in yatırım için dünyaya yansıttığı en iyi ve en tehlikeli şeyler için bugün Arjantin'de en çekici şeyler neler?
Bugün aramızda 16 ülkeden 50'nin üzerinde iş adamı vardı. Ve bu şeylerin çoğu tartışmada ortaya çıktı. Son 15 yılda tüm büyük ekonomiler arasında en düşük doğrudan yabancı yatırıma sahip olan Arjantin'in avantajının bu durumun değiştiğini görmemiz olduğunu düşünüyorum. Bence bariz olan şey madencilik sektörü. Bakır ve lityuma büyük ilgi var. Enerji sektöründe de genel olarak kaya gazında birçok fırsatın olduğunu düşünüyorum. Birincisi, soya ve sığır eti ihracatının %50'sini oluşturan güçlü bir tarım sektörü zaten mevcut. Modernizasyon ve teknolojiye yatırım yapılmasına da ilgi olduğunu düşünüyorum. Bugün Arjantin'i yeni teknolojiler, yapay zeka makine öğrenimi merkezi olarak kullanmaya ilgi duyulduğunu da duyduk, çünkü bu merkezlerin çok fazla enerjiye ihtiyacı var. Yani burada enerji var, insan kaynağı da var. İşin zorlu tarafı ise Arjantin ekonomisinin henüz çıkmazdan çıkmış olmaması. Bu yıl daralma var. Gelecek yıl yüzde 3'ün üzerinde bir büyüme bekliyoruz. Elbette bu iyi. Enflasyon çok düştü ama hâlâ orada ve yüksek kalıyor. Reformları izleyen uluslararası şirketler bize neler söylüyor? Reformların samimi olduğunu görüyorlar. Peki Arjantinlilerin reformlardan yorulup reformsuz bir duruma dönme riski de nedir? Peki bunun yatırımlarınız üzerinde nasıl bir etkisi olacak? Bence bu bir soru.
Değişim o kadar aşırı ki, Kirchner hükümeti dönemindeki gibi geçmişin popülizmine ve korumacılığına dönüş korkusu var derken neyi kastediyorsunuz?
Ben bundan biraz farklı ifade ettim. Arjantin siyasetine karışmamaya çalışıyorum. Dünya Ekonomik Forumu'nun rolü bu değil. Ancak Arjantin'e yatırım yapmaya büyük ilgi duyulduğunu duyuyoruz. Bence pek çok şirket de bunun doğru zaman olabileceğini düşünüyor çünkü ekonomi gerçekten büyümeye başlarsa işler de daha pahalı hale gelir. Yani yatırımcılar bir şeyin doğru yönde ilerlediğini gördüklerinde hemen müdahale etmek isterler. Küresel şirketler arasında iyimserlik var, Arjantin'e ve Arjantin'e ilgi var. Kesinlikle öyle. Ama şunu da söylüyorum, ülkeye milyarlarca dolar yatırım yapılırsa ve şimdi kuralsızlaştırma yapılırsa bürokrasi azalır. Sizi bakmaya davet eden bir politika da var. Onlar paralarını yatırırlarsa, biz de bu reformların devam etmesini isteriz.
Bu yüzden reformların tamamlanmamasından korkuluyor…
Reformların Arjantin halkı için de kolay olmadığına inanıyorum. Reformlar bugün de devam ediyor. Ama elbette reformların sonuçlarını göreceğiniz bir durumdaysanız. Geleceğe hoş geldiniz. Her şeyden önce insanlar yorulabilir ve aynı zamanda hayal kırıklığına uğrayabilirler. Ancak şirketlerin bugün söylediği şey, geri dönüşün olmadığını düşündükleri.
Ulusal mı yoksa uluslararası şirketler mi?
Şirketlerin tamamı reformların devam edeceğine inandıklarını söyledi. Ve elbette her zaman hız ve hız sorunu olabilir. Şu ana kadar on aydan fazla zaman geçti. Temel reformlar yapıldı. Bunun da firmaların çok yakından takip edeceği bir konu olacağını düşünüyorum. Ancak bunlar Arjantin halkının kararına kalmış şeyler. Biliyor musun, biz sadece bunu izliyoruz.
Arjantin'de hükümetin söz vermesine rağmen hala açmadığı, çokça bahsedilen “takas tuzağı” hakkında ne söylendi?
Bugün uluslararası iş camiasının sorularından biri olarak gündeme gelmedi, çünkü bunu yaparken çok sayıda kabine üyemiz de vardı. Bütün bakanlar oradaydı ve ulusal iş dünyasının sorularını aldılar. Yani sermaye girişine ilişkin bu düzenleme ortaya çıkmadı ve bu konularda önemli bir konu olarak sermaye çıkışı da ortaya çıkmadı. Ortaya çıkan ise tüm altyapı ve reformların nasıl devam edeceği oldu. Madencilikte yatırım fırsatları neler, altyapıda yatırımlar, fırsatlar neler? Bu spesifik sorulardan başka ne var?
Hem eyalet yönetimi. Amerika Birleşik Devletleri ve IMF'nin de aralarında bulunduğu mali kuruluşlar, ekonomideki muazzam düzenlemeleri dikkate alarak Milei hükümetinden en savunmasız olanları hatırlamasını istedi. Aranızda bir sorun mu var?
Bu çok zorlu bir dengeleme eylemi çünkü mali önlemlerin alınması gerekiyordu çünkü bütçe açığı çok büyüktü ve yüzde 200 enflasyon özellikle yoksullara zarar veriyordu. Yani bunun da kontrol altında olması gerekiyordu. Ancak hükümet için inanılmaz derecede önemli olan şey büyümenin geri dönmesidir çünkü büyüme olmadan hükümetin gelecekte ne eğitime ne de altyapıya harcayacağı para kalmaz. Bu yüzden Arjantin'de gelecek yıl %3,5 büyüme beklememizin iyi olduğunu düşünüyorum. Büyümeyle birlikte hükümetin önceliklerini belirleme fırsatı da doğuyor. Önceliğinizi nereye vermek istiyorsunuz? Bilime, eğitime, sağlığa yatırım yapmak ister misiniz? Ancak biz Dünya Ekonomik Forumu'na girip bu konuda somut tavsiyelerde bulunmuyoruz. Ama benim açımdan çok açık bir şekilde bildiğim şey şu ki, eğer ekonomi büyümüyorsa…. Bu tür bir hiperenflasyonla birleştiğinde bu toksik bir durumdur. Arjantin ekonomisinin istikrara kavuşturulması gerekiyordu. Ve şimdi tekrar büyümeye başlıyor. O zaman Arjantin de kendi kararlarını verebilecek. Bu parayı nereye tahsis etmek istiyorsunuz? Peki açığınızı daha da azaltmak mı istiyorsunuz? Bunu insanlara vergi indirimi olarak mı vermek istiyorsunuz? Yoksa daha fazla sosyal program mı yapmak istiyorsunuz? Ancak bu Arjantinli karar vericilere bağlı.
Davos'a gidip herkese komünist ve sosyalist olduklarını bağıran Milei ile şu anda toplantınızda gördüğünüz Milei arasında ne gibi farklar buluyorsunuz?
Konuşma yaptığı toplantıya gitmeden önce başkanla bir toplantım vardı. Daha sonra başkanlık sarayında bir toplantı yaptık, sonrasında çok pratik bir şekilde finanse ettim. Büyümeyi toparlamak ve enflasyonu kontrol altına almak için Arjantin'de ne yapılması gerektiğine bakarak bunu finanse ediyorum. Cumhurbaşkanlığı sarayındayken, çok ayrıntılı oldukları ve ihtiyaç duyulan politika eylemlerine girebilecekleri kabine toplantılarını takdir ettiğini de söyledi. Görüyorum ki bugün başkan çok pratik davrandı, reformların ayrıntılarıyla çok ilgilendi ve jeopolitikle daha az ilgilendi. Daha çok Arjantin'deki ekonomik reformların nasıl gittiğiyle ilgiliydi. Davos'ta kendisinin gelecekteki yatırımcılarla buluşmasını nasıl sağlayabileceğimizi (bir sonraki toplantı Ocak ayında) doğruladı. Ve 30 küresel CEO için bir öğle yemeği gibi yapacağımız için çok fazla ilgi var, sanırım açılıştan yarım saat sonra Arjantin'e çok fazla küresel ilgi olacak. Şunu da unutmayalım ki, büyük ekonomik zorluklara rağmen bu hâlâ bir G20 ekonomisi, hâlâ büyük kaynaklara sahip harika bir ekonomi. Evet, 50 milyon, 48 milyon insan, muazzam kaynaklar. Bu yüzden Başkan'ın şu anda bu momentumun üzerine çıktığını düşünüyorum. Ve bugün uluslararası iş camiasını oldukça çekici kılıyor.
G20'den bahsetmişken, Milei hükümetinin cinsiyet politikaları ve yoksulluk ve iklim değişikliğiyle mücadeleye ilişkin çok taraflılık ve fikir birliği karşıtı, aşırı muhafazakar söyleminin daha liberal ve ilerici yatırımcılar tarafından kötü karşılanacağını düşünmüyor musunuz?
Bu yüzden günümüz dünyasında siyasetin karmaşık olduğunun doğru olduğunu düşünüyorum. Bazen kimlik siyasetine de dönüşüyor. Ve bu dünyanın birçok yerinde gördüğümüz bir şey; sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde değil, aynı zamanda Avrupa'da da. Ancak şunu söyleyebilirim ki, Arjantin'in büyüklüğü, gerçekleşen ekonomik reformlar ve fırsatlar nedeniyle bugün CEO'lar ve iş komitesi ile ilgili hissettiğim şey onların buna daha fazla odaklandıkları yönünde. Diğer şeyler o kadar da ilginç değil biliyorsun. Ayrıca kuşbakışı bakarsak, şu anda en başarılı küresel ekonomi olan ABD'ye bakalım. Büyüyor ve çok kutuplaşmış bir siyasi sisteme sahipler. Ama ekonomi hâlâ iyi gidiyor. Yani burada birçok paradoks var. Yani forumun karışabileceği bir konu değil. Biz bu konuda basın gibi daha gözlemciyiz.
Peki Milei hükümetinin üzerinden on ay geçtiyse şirketler henüz açıklamadıkları yatırımları duyurmak için neyi bekliyor?
Bunun artık kartopu etkisine dönüştüğünü düşünüyorum. Biliyorsunuz kartopu ilk başta çok küçüktür ama yuvarlanmaya başlarsa daha hızlı gider ve büyür. Dolayısıyla Arjantin'in umması gereken şey şu anda ilginin bir kartopu etkisi görebilecek kadar olması. Ama yine de bir kartopu etkisi ile karşı karşıya olduğumuzu söyleyemem ama şu anda potansiyel bir kartopu oluşumu söz konusu ve eğer işler yolunda giderse bu dağlar yuvarlanmaya başlayabilir.
Bu yılın başlarında efsanevi Forum'a saldırdığı konuşmanın ardından Milei Hükümeti, Arjantin'de yapıldı dün olanın bir versiyonu. Ve bu, Macri hükümeti döneminde olduğu gibi Davos'un Buenos Aires'te ikinci buluşmasıydı. Dün Milei şunu temin etti: Sloganı “İstihbarat Çağında İşbirliği” olan Forum'un yeni edisyonu için Ocak ayı sonunda Davos'a katılacak.
Milei, konuşmasında devlete kısıtlama getirmek için geldiğini söyleyerek yatırımcıların kulaklarını tıkadı. Zurna Brende ile bu Çarşamba Alvear Icon'da röportaj yaptı, burada sıkı güvenlik önlemleri basına pek sempati göstermedi. Yetkili, ülkenin kaydettiği ilerleme konusunda olumluydu ve gerçekleştirilen reformların geriye gitmesi riskinin olduğu konusunda uyardı.
Arjantin'in yatırım için dünyaya yansıttığı en iyi ve en tehlikeli şeyler için bugün Arjantin'de en çekici şeyler neler?
Bugün aramızda 16 ülkeden 50'nin üzerinde iş adamı vardı. Ve bu şeylerin çoğu tartışmada ortaya çıktı. Son 15 yılda tüm büyük ekonomiler arasında en düşük doğrudan yabancı yatırıma sahip olan Arjantin'in avantajının bu durumun değiştiğini görmemiz olduğunu düşünüyorum. Bence bariz olan şey madencilik sektörü. Bakır ve lityuma büyük ilgi var. Enerji sektöründe de genel olarak kaya gazında birçok fırsatın olduğunu düşünüyorum. Birincisi, soya ve sığır eti ihracatının %50'sini oluşturan güçlü bir tarım sektörü zaten mevcut. Modernizasyon ve teknolojiye yatırım yapılmasına da ilgi olduğunu düşünüyorum. Bugün Arjantin'i yeni teknolojiler, yapay zeka makine öğrenimi merkezi olarak kullanmaya ilgi duyulduğunu da duyduk, çünkü bu merkezlerin çok fazla enerjiye ihtiyacı var. Yani burada enerji var, insan kaynağı da var. İşin zorlu tarafı ise Arjantin ekonomisinin henüz çıkmazdan çıkmış olmaması. Bu yıl daralma var. Gelecek yıl yüzde 3'ün üzerinde bir büyüme bekliyoruz. Elbette bu iyi. Enflasyon çok düştü ama hâlâ orada ve yüksek kalıyor. Reformları izleyen uluslararası şirketler bize neler söylüyor? Reformların samimi olduğunu görüyorlar. Peki Arjantinlilerin reformlardan yorulup reformsuz bir duruma dönme riski de nedir? Peki bunun yatırımlarınız üzerinde nasıl bir etkisi olacak? Bence bu bir soru.
Değişim o kadar aşırı ki, Kirchner hükümeti dönemindeki gibi geçmişin popülizmine ve korumacılığına dönüş korkusu var derken neyi kastediyorsunuz?
Ben bundan biraz farklı ifade ettim. Arjantin siyasetine karışmamaya çalışıyorum. Dünya Ekonomik Forumu'nun rolü bu değil. Ancak Arjantin'e yatırım yapmaya büyük ilgi duyulduğunu duyuyoruz. Bence pek çok şirket de bunun doğru zaman olabileceğini düşünüyor çünkü ekonomi gerçekten büyümeye başlarsa işler de daha pahalı hale gelir. Yani yatırımcılar bir şeyin doğru yönde ilerlediğini gördüklerinde hemen müdahale etmek isterler. Küresel şirketler arasında iyimserlik var, Arjantin'e ve Arjantin'e ilgi var. Kesinlikle öyle. Ama şunu da söylüyorum, ülkeye milyarlarca dolar yatırım yapılırsa ve şimdi kuralsızlaştırma yapılırsa bürokrasi azalır. Sizi bakmaya davet eden bir politika da var. Onlar paralarını yatırırlarsa, biz de bu reformların devam etmesini isteriz.
Bu yüzden reformların tamamlanmamasından korkuluyor…
Reformların Arjantin halkı için de kolay olmadığına inanıyorum. Reformlar bugün de devam ediyor. Ama elbette reformların sonuçlarını göreceğiniz bir durumdaysanız. Geleceğe hoş geldiniz. Her şeyden önce insanlar yorulabilir ve aynı zamanda hayal kırıklığına uğrayabilirler. Ancak şirketlerin bugün söylediği şey, geri dönüşün olmadığını düşündükleri.
Ulusal mı yoksa uluslararası şirketler mi?
Şirketlerin tamamı reformların devam edeceğine inandıklarını söyledi. Ve elbette her zaman hız ve hız sorunu olabilir. Şu ana kadar on aydan fazla zaman geçti. Temel reformlar yapıldı. Bunun da firmaların çok yakından takip edeceği bir konu olacağını düşünüyorum. Ancak bunlar Arjantin halkının kararına kalmış şeyler. Biliyor musun, biz sadece bunu izliyoruz.
Arjantin'de hükümetin söz vermesine rağmen hala açmadığı, çokça bahsedilen “takas tuzağı” hakkında ne söylendi?
Bugün uluslararası iş camiasının sorularından biri olarak gündeme gelmedi, çünkü bunu yaparken çok sayıda kabine üyemiz de vardı. Bütün bakanlar oradaydı ve ulusal iş dünyasının sorularını aldılar. Yani sermaye girişine ilişkin bu düzenleme ortaya çıkmadı ve bu konularda önemli bir konu olarak sermaye çıkışı da ortaya çıkmadı. Ortaya çıkan ise tüm altyapı ve reformların nasıl devam edeceği oldu. Madencilikte yatırım fırsatları neler, altyapıda yatırımlar, fırsatlar neler? Bu spesifik sorulardan başka ne var?
Hem eyalet yönetimi. Amerika Birleşik Devletleri ve IMF'nin de aralarında bulunduğu mali kuruluşlar, ekonomideki muazzam düzenlemeleri dikkate alarak Milei hükümetinden en savunmasız olanları hatırlamasını istedi. Aranızda bir sorun mu var?
Bu çok zorlu bir dengeleme eylemi çünkü mali önlemlerin alınması gerekiyordu çünkü bütçe açığı çok büyüktü ve yüzde 200 enflasyon özellikle yoksullara zarar veriyordu. Yani bunun da kontrol altında olması gerekiyordu. Ancak hükümet için inanılmaz derecede önemli olan şey büyümenin geri dönmesidir çünkü büyüme olmadan hükümetin gelecekte ne eğitime ne de altyapıya harcayacağı para kalmaz. Bu yüzden Arjantin'de gelecek yıl %3,5 büyüme beklememizin iyi olduğunu düşünüyorum. Büyümeyle birlikte hükümetin önceliklerini belirleme fırsatı da doğuyor. Önceliğinizi nereye vermek istiyorsunuz? Bilime, eğitime, sağlığa yatırım yapmak ister misiniz? Ancak biz Dünya Ekonomik Forumu'na girip bu konuda somut tavsiyelerde bulunmuyoruz. Ama benim açımdan çok açık bir şekilde bildiğim şey şu ki, eğer ekonomi büyümüyorsa…. Bu tür bir hiperenflasyonla birleştiğinde bu toksik bir durumdur. Arjantin ekonomisinin istikrara kavuşturulması gerekiyordu. Ve şimdi tekrar büyümeye başlıyor. O zaman Arjantin de kendi kararlarını verebilecek. Bu parayı nereye tahsis etmek istiyorsunuz? Peki açığınızı daha da azaltmak mı istiyorsunuz? Bunu insanlara vergi indirimi olarak mı vermek istiyorsunuz? Yoksa daha fazla sosyal program mı yapmak istiyorsunuz? Ancak bu Arjantinli karar vericilere bağlı.
Davos'a gidip herkese komünist ve sosyalist olduklarını bağıran Milei ile şu anda toplantınızda gördüğünüz Milei arasında ne gibi farklar buluyorsunuz?
Konuşma yaptığı toplantıya gitmeden önce başkanla bir toplantım vardı. Daha sonra başkanlık sarayında bir toplantı yaptık, sonrasında çok pratik bir şekilde finanse ettim. Büyümeyi toparlamak ve enflasyonu kontrol altına almak için Arjantin'de ne yapılması gerektiğine bakarak bunu finanse ediyorum. Cumhurbaşkanlığı sarayındayken, çok ayrıntılı oldukları ve ihtiyaç duyulan politika eylemlerine girebilecekleri kabine toplantılarını takdir ettiğini de söyledi. Görüyorum ki bugün başkan çok pratik davrandı, reformların ayrıntılarıyla çok ilgilendi ve jeopolitikle daha az ilgilendi. Daha çok Arjantin'deki ekonomik reformların nasıl gittiğiyle ilgiliydi. Davos'ta kendisinin gelecekteki yatırımcılarla buluşmasını nasıl sağlayabileceğimizi (bir sonraki toplantı Ocak ayında) doğruladı. Ve 30 küresel CEO için bir öğle yemeği gibi yapacağımız için çok fazla ilgi var, sanırım açılıştan yarım saat sonra Arjantin'e çok fazla küresel ilgi olacak. Şunu da unutmayalım ki, büyük ekonomik zorluklara rağmen bu hâlâ bir G20 ekonomisi, hâlâ büyük kaynaklara sahip harika bir ekonomi. Evet, 50 milyon, 48 milyon insan, muazzam kaynaklar. Bu yüzden Başkan'ın şu anda bu momentumun üzerine çıktığını düşünüyorum. Ve bugün uluslararası iş camiasını oldukça çekici kılıyor.
G20'den bahsetmişken, Milei hükümetinin cinsiyet politikaları ve yoksulluk ve iklim değişikliğiyle mücadeleye ilişkin çok taraflılık ve fikir birliği karşıtı, aşırı muhafazakar söyleminin daha liberal ve ilerici yatırımcılar tarafından kötü karşılanacağını düşünmüyor musunuz?
Bu yüzden günümüz dünyasında siyasetin karmaşık olduğunun doğru olduğunu düşünüyorum. Bazen kimlik siyasetine de dönüşüyor. Ve bu dünyanın birçok yerinde gördüğümüz bir şey; sadece Amerika Birleşik Devletleri'nde değil, aynı zamanda Avrupa'da da. Ancak şunu söyleyebilirim ki, Arjantin'in büyüklüğü, gerçekleşen ekonomik reformlar ve fırsatlar nedeniyle bugün CEO'lar ve iş komitesi ile ilgili hissettiğim şey onların buna daha fazla odaklandıkları yönünde. Diğer şeyler o kadar da ilginç değil biliyorsun. Ayrıca kuşbakışı bakarsak, şu anda en başarılı küresel ekonomi olan ABD'ye bakalım. Büyüyor ve çok kutuplaşmış bir siyasi sisteme sahipler. Ama ekonomi hâlâ iyi gidiyor. Yani burada birçok paradoks var. Yani forumun karışabileceği bir konu değil. Biz bu konuda basın gibi daha gözlemciyiz.
Peki Milei hükümetinin üzerinden on ay geçtiyse şirketler henüz açıklamadıkları yatırımları duyurmak için neyi bekliyor?
Bunun artık kartopu etkisine dönüştüğünü düşünüyorum. Biliyorsunuz kartopu ilk başta çok küçüktür ama yuvarlanmaya başlarsa daha hızlı gider ve büyür. Dolayısıyla Arjantin'in umması gereken şey şu anda ilginin bir kartopu etkisi görebilecek kadar olması. Ama yine de bir kartopu etkisi ile karşı karşıya olduğumuzu söyleyemem ama şu anda potansiyel bir kartopu oluşumu söz konusu ve eğer işler yolunda giderse bu dağlar yuvarlanmaya başlayabilir.